اقدامات قانونی برای اثبات خویشاوندی

اقدامات قانونی برای اثبات نسب

یکی از دعاویی که باید توسط وکیل و در محاکم رسیدگی شود، اثبات خویشاوندی است. از نظر حقوقی به این موضوع رابطه ای گفته می شود که دلالت بر خویشاوندی بین دو نفر دارد.

خویشاوندی معمولاً بین دو نفر وجود دارد که یکی از آنها از نسل دیگری است. مثل رابطه پدر و فرزند یا مانند رابطه برادر و خواهر که هر دو از اولاد شخص دیگری هستند. برای این منظور و برای اثبات آن باید رابطه زناشویی زن و مرد و نسب مادری و پدری ثابت شود.

اهمیت اثبات خویشاوندی

رابطه بین دو نفر ممکن است به روش های مختلفی ایجاد شود. اگر رابطه دو نفر ناشی از ازدواج قانونی و مشروع زن و مرد باشد به آن رابطه مشروع می گویند. اما در برخی موارد ممکن است با ایجاد رابطه مشکوک، این نسب ناشی از لقاح مصنوعی باشد.

اگر دو نفر بخواهند خویشاوندی خود را ثابت کنند، ابتدا باید رابطه زناشویی زن و مرد و همچنین نسب پدری و مادری ثابت شود. طبق قانون تعدادی از دادگاه ها به دادگاه های موضوع اصل 21 قانون اساسی محول شده است و رسیدگی به دعاوی مربوط به اثبات نسب در صلاحیت دادگاه خانواده است.

در دعاوی مربوط به اثبات خویشاوندی، اثبات نسب مادری آسانتر از اثبات نسب پدری است. دلیل ساده بودن اثبات نسب مادری این است که نمی توانید به راحتی حاملگی و زایمان را انکار کنید. طبق قانون ظرف 15 روز پس از تولد نوزاد باید تولد او به یکی از مناطق ثبت نام اعلام و برای نوزاد شناسنامه صادر شود.

با توجه به آزادی مرد در امر ازدواج موقت، اثبات پدری با مشکلات فراوانی همراه است. با توجه به پیشرفت های صورت گرفته در علم پزشکی و ژنتیک، اثبات پدری با آزمایش های مختلف با سهولت بیشتری امکان پذیر است. اما به دلیل قیمت بالای این آزمایش ها و در دسترس نبودن آن، اثبات پدری همچنان سختی های خاص خود را دارد.

   روش های قانونی اثبات نسب

یکی از راه های اثبات خویشاوندی، علائم قانونی یا علائمی است که قانونگذار تعیین می کند. اماره با علامت حقوقی به حالات و شرایطی اطلاق می شود که قانون آن را دلیل بر امر می داند. البته این تعریف بسته به زمان تولد نوزاد اعم از دوران عقد یا بعد از طلاق و فسخ نکاح می تواند متفاوت باشد. برخی از علائم قانونی برای اثبات خویشاوندی به شرح زیر است.

اثبات قانونی پدر بودن در زمان ازدواج

طبق قانون، نوزادی که در دوران عقد به دنیا می آید متعلق به شوهر است. اما به شرطی که از زمان عقد تا تولد نوزاد کمتر از 6 ماه و بیش از 10 ماه نگذشته باشد. در صورت احراز این شرایط، نسب پدری و مادری هر دو قانونی خواهد بود.

وضعیت حقوقی پدری پس از طلاق

اگر زن مجددا ازدواج نکرده باشد یا از تاریخ جدایی تا روز تولد بیش از ده ماه نگذشته باشد، طبق قانون، نوزادی که بعد از جدایی به دنیا بیاید متعلق به شوهر است. اما اگر زن بعد از طلاق ازدواج کرده باشد و بعد از ازدواج مجدد صاحب فرزند شود، اگر از زمان جدایی تا تولد نوزاد 10 ماه بیشتر نگذشته باشد و از ازدواج دوم 6 ماه نگذشته باشد، نوزاد متولد شده متعلق است. به شوهر دوم؛ مگر اینکه دلیل قانونی قطعی دیگری وجود داشته باشد که خلاف آن را ثابت کند.

اثبات نسب مادری

اثبات پدری آسانتر است. نسب مادری را می توان با دلایل مختلفی اثبات کرد که برخی از مهم ترین دلایل به شرح زیر است:

شناسنامه

رایج ترین دلیلی که برای اثبات نسب مادری به محاکم قضایی ارائه می شود، شناسنامه است. اما در مورد شناسنامه چیزی که آن را رسمی می کند، گواهی افسر رسمی است. اگر ادعا شود که تولد نوزاد به سردفتر گزارش نشده است، برای اثبات چنین ادعایی باید ادعای جعل سند مطرح شود.

شهادت و امارات

   یکی از مواردی که طبق ضوابط عمومی می توان تمام ارکان نسب را ثابت کرد شهادت است که تشخیص صحت آن بر عهده دادگاه است. در این صورت امارات نیز خویشاوندی خود را ثابت خواهند کرد. دو مدرک نظر کارشناس در مورد تجزیه خون و زندگی نسب مدعی با خانواده ای که خود را با آن نسبت می داند و معرفی او به عنوان فرزند خانواده دو دلیلی است که می تواند نسب مادری را ثابت کند.

اعتراف

راه دیگر برای اثبات نسب مادری، اقرار است. تنها موردی است که در قانون مدنی حکم خاصی دارد. در ماده 1273 قانون مدنی آمده است. بر اساس این ماده قانونی، تصدیق نسب در صورتی صحیح است که تحقق نسب طبق عرف و شرع ممکن باشد و شخصی که نسب او اقرار دارد اقرار کند. 

اقرار به صغیری که فرزند او تصدیق شده است، در صورت عدم تعارض، تصدیق صحیح است.

برای اثبات پدر بودن

همانطور که در دعاوی مربوط به اثبات خویشاوندی ذکر شد، اثبات نسب مادری ساده تر از اثبات نسب پدری است و به راحتی قابل اثبات خواهد بود. در اثبات پدری، مدعی باید ثابت کند که محصول رابطه زناشویی مادر و شوهرش است. و هیچ مدرکی برای آن وجود ندارد. در این زمینه قانونگذار به کمک مرجع قانونی می آید. تا راهی برای حل این مشکل خانوادگی وجود داشته باشد.

در شریعت اسلام با کمک آماره فراش این موضوع به راحتی قابل حل است. به گزارش عماره فراش، در دعاوی برای اثبات خویشاوندی، نوزاد متولد شده در دوران عقد متعلق به مرد است. فقط در مورد کفر (تهمت زنا یا منکر ولادت) می توان خلاف آن را ثابت کرد. اماره فراش در قانون مدنی در زمره امارات و علائم حقوقی قرار گرفته است.

به غیر از فراش، اقرار برای اثبات پدری نیز قابل استفاده است. مطابق ماده 1161 قانون مدنی، اگر تولد نوزاد از طرف پدر اعلام شود، اقرار به نسب است. این پدر نمی تواند ادعای نفی ولادت را مطرح کند. در مورد طرح مورد قبول دادگاه نخواهد بود.